De vraag aan de pastor, rubriek in Magazine van KBO-PCOB, juli 2022

‘De aarde is voor en van iedereen. Alle aardebewoners zijn in principe gelijk, gelijkwaardig en vormen een broederschap. Grenzen zijn in feite kunstmatig en leiden alleen maar tot afgescheidenheid. Vraagt het geloof van mij dat ik zo’n kunstmatig stuk land, zogenaamd mijn vaderland, met mijn leven zou moet verdedigen en/of anderen daar voor moet doden?’

Een even mooie als pijnlijke vraag, met het dagelijks nieuws uit Oekraïne in gedachten. Wat zou ik doen als dat hier gebeurde?

Gelovig gezien is de aarde van God, niet van ons, al doen we vaak wel alsof ze ons eigendom is. Maar verder heeft de vragensteller gelijk. We zijn zusters en broeders en grenzen zijn in zekere zin kunstmatig. Bovendien was Jezus zelf heel uitgesproken geweldloos.

De eerste christenen leefden ook zo – en kregen te maken met bloedige vervolgingen. Maar toen het christendom de staatsgodsdienst werd, in de vierde eeuw, werd het ingewikkelder. Geloof werd nogal eens een wapen in de hand van mensen die anderen wilden onderwerpen.

Is oorlog dan altijd fout? Grote denkers als Augustinus en Thomas van Aquino dachten na over ‘rechtvaardige oorlog’. Ze zeiden: je mag strijden als er echt aanleiding is – bijvoorbeeld als je aangevallen wordt of er vindt grof onrecht plaats. Je mag oorlog voeren als je goed wil doen, kwaad wil bestrijden en vrede wil bereiken. Denk aan de oorlog tegen Hitler-Duitsland of nu tegen Poetin-Rusland in Oekraïne.

Maar wat zou ik doen als het hier gebeurde? Een wijze pater zei me eens: ‘Er zijn dingen die het waard zijn om voor te leven – en desnoods voor te sterven.’ Het gaat dan volgens mij niet om ‘het vaderland’, maar wel om het recht om in vrede en vrijheid te leven. Als dat met geweld aangevallen wordt en andere middelen helpen niet, dan is oorlog gerechtvaardigd.

Overigens heb ik geen idee of ik in staat zou zijn daadwerkelijk mee te doen. Grote kans dat het doden van een ander mens, zelfs als het een ‘vijand’ zou zijn, me innerlijk zou verwoesten en radeloos zou achterlaten. Ik vermoed dat dat nu op grote schaal in Oekraïne gebeurt. Dat is godgeklaagd.