Afgelopen tijd heb ik wat toespraken gehouden over ‘Het kind en het badwater’. Ik hoop dat daar nog eens een boekje uitrolt. Ik ben al lang gefascineerd door de razendsnelle ontkerkelijking van de afgelopen ruim halve eeuw – precies de leeftijd van de Dominicus, realiseer ik me nu pas. 

Vaak wordt ontkerkelijking in onze materiële tijd louter gezien als het verdwijnen van kerken en kerkelijke organisaties. Maar ik ben ervan overtuigd dat het veel meer effecten heeft, tot en met een zekere onbeholpenheid waarmee veel moderne mensen hun weg door het leven zoeken: met heel ontwikkelde hoofden en enorm veel hulpbronnen, maar met een schriele ziel, die nauwelijks gekend is.

Een van de vele ingrediënten die tot de ontkerkelijking hebben geleid is de extreme scheiding die er werd en vaak nog steeds wordt gemaakt tussen kerk en wereld, heilig en gewoon, zondag en maandag. Dat doen in onze cultuur zowel kerkelijke als niet-kerkelijke mensen. Geloof en kerk staan zo helemaal op zichzelf, los van ‘de wereld’. Dus waarom zou je?

Ik blijf het fascinerend vinden dat ook heel welwillende gelovigen nooit hebben geleerd dat hun traditie iets te maken heeft met hun innerlijk leven en met ons gezamenlijk zoeken hoe te leven nu, in onze tijd, met een nu levende God. Zoals ik er ook met mijn hoofd niet bij kan dat mensen die kerkelijk meelevend zijn tegelijk kritiekloos meedoen in het hyperkapitalistische opgebruiken van mensen, dieren en grondstoffen dat de aarde bedreigt.

Er is geen wereld die wereld is en een wereld die heilig is. Er is één wereld en die is heilig.

Een van de redenen dat het de Dominicus goed gaat, is dat we dit besef op allerlei manieren zoekend vormgeven in onze vieringen en in ons pastoraat, studie, meditatie, activisme en diaconaat. Geloof heeft iets te maken met onze ervaringen! Dat trekt mensen aan die geboeid zijn en vaak tot hun eigen verbazing geraakt worden en in beweging komen. Ik ben daar razend trots op, dat we dat doen en dat het lukt. Het stimuleert ook mijn eigen vrijheid om van de traditie te blijven proeven en naar hertalingen te zoeken.

Zo mijmer ik soms over traditionele begrippen als verlossing, vergeving, verzoening. In de geschiedenis werd dat nogal magisch en tegelijk transactioneel voorgesteld: God stuurde zijn zoon, die met zijn bloed onze zonden afkocht en opstond uit de dood. Als wij op onze beurt dan onze godsdienstoefeningen volbrengen, dan komt het goed.

Dominicaan André Lascaris bepleitte (geïnspireerd door René Girard), dat het centrale thema in de prediking van Jezus vergeving was. Vergeving is het enige middel waarmee de cirkel van geweld en tegengeweld doorbroken kan worden. Ik kan dat wel volgen, met wat ik in de wereld zie en in mijn eigen leven waarneem. 

Zelf ben ik geneigd verlossing, verzoening en vergeving te verbinden met ervaringen van bevrijding uit wat beknelt. In onze vieringen en pastorale ontmoetingen zijn mensen vaak tot tranen bewogen. Ik beschouw dat als een vorm van smelten van wat koud en hard geworden was. Dat brengt leven waar het doods was.

Ik hoop dat wat wij in de Dominicus op kleine schaal samendoen mee mag, jouw en mijn dagelijks leven in. En ik meen te zien dat we daarin aan het groeien zijn. Op wereldschaal stelt het niks voor, maar God weet bij wie wij elk op onze eigen manier een beetje zout kunnen zijn of gist, waar we smaak kunnen brengen en lucht, en waar we in ons eigen bestaan wel wat verlossing kunnen gebruiken. 

Verschenen in de Dominicuskrant.